1.JAMES TRAINER (PRESTON NORTH END)
Futbolun ilk liglerinden, ilk organizasyonlarından bir süredir bahsediyorum. Tabii ilkler hep İngiltere’de olduğu için oradan başladım, ancak 1900’a gelinmeden daha başka ligler de kuruldu, onlara da değineceğim.
Bir de siyah-beyaz dönemlerden de önce hatta karanlık dönem diyebileceğimiz zamanlardaki kaleciler kimlerdi? Şişman William Foulke örneğini vererek onlardan da bahsedeceğimi ifade etmiştim. İki konu aslında birbiriyle ilişkili…
İlk ünlü kalecilerden birisi James Trainer. 1863 yılında Galler’de Wrexham’da dünyaya geldi. 19 yaşındayken bir fabrikada çalıştığı dönemde keşfedildi ve doğduğu şehrin takımı Wrexham’da oynamaya başladı. İki yıl sonra bir karşılaşmada hakeme hakaret edince kulübü kupalardan men edildi. O da kulüpten ceza alacağını bildiği için Great Lever’dan gelen transfer teklifini kabul etti. Yine iki sezon sonra ise sıra Bolton Wanderers’daydı. Bu transfer 5 sterlin karşılığında gerçekleşmişti ve Trainer haftalık 50 şilin alacaktı. Hep iki sezon oynayarak kariyerine devam eden kaleci bu sefer de Preston North End’e geçti ve yıl 1887’ydi.
Yeni The Football League kurulduğunda yani 1888’de kalede olan James Trainer takımıyla ilk iki sezon şampiyonluk yaşadı. 1899’a kadar Preston North End forması giyen Trainer 250’den fazla karşılaşmada görev almıştı. Futbol sonrası Londra’ya taşınan ve kurduğu işlerde pek başarılı olamayan, bütün düzeni bozulan James Trainer, 20 kez formasını giydiği Galler milli takımının kamp yaptığı otellerde dilenir hale gelmişti. Lakapları “The Invincibles” yani “Yenilmez” olan ünlü Preston North Ends takımının kalecisi ilk şampiyon kaleci James Trainer, 1915 yılında hayata gözlerini yumdu.
***
2.ARTHUR WHARTON (DUMBARTON)
Futbol tarihindeki yolculuğumuza devam ediyoruz. Daha önce paylaştığım üzere İngiltere’de FA Cup’ın başlangıcı 1872’de ve Football League’in ise 1888’deydi. Bu organizasyonlarda 1891’e kadar şampiyonlar ve diğer kulüplerden de bahsetmiştim. Bu çok uzak dönemlerden değindiğim ilk kaleci Preston North End’in kalecisi James Trainer’di. İkinci kalecimiz de beyazların arasındaki ilk siyah kaleci olan Arthur Wharton. Aynı zamanda ilk siyah profesyonel oyuncu…
Arthur Wharton 1865 yılında Gana’da Gold Coast’da (şimdiki Accra) dünyaya geldi. Babası Karayipler’de Grenada’dan annesi Gana’da soylu bir ailedendi. Arthur Wharton 19 yaşında İngiltere’ye methodist bir misyoner olmak için gitti ancak 100 yardda 10 saniye ile amatör dünya rekorunu kıran bir atlet oldu. Kriket takımlarında da oynuyordu, yani komple bir sporcuydu. Aynı zamanda futbola da merakı olan Wharton, 1885’de Darlington’da amatör olarak kalecilik yapmaya başladı. Onu izleyen Preston North End yöneticileri 1886’da transfer ettiler ve iki sezon oynadı; FA Cup yarı finali gördü. Bir süre futbol sahalarından ayrılıp kendisini koşmaya verdi. Bu sebeple ligde ilk sezonda şampiyon Preston North End’in kalesinde Galler’den James Trainer vardı.
Bir yıl sonra Wharton, Rothertam Town ile profesyonel sözleşme imzaladı ve beş sezon boyunca oynadı. 1894’de ise Sheffield United’a geçti. United’da kaleyi o zaman genç William ‘Fatty’ Foulke ile paylaşmak zorunda kalmıştı ki bu durum sebebiyle bir sezon sonra ayrıldı. Stalybridge Rovers, Ashton North End gibi takımlarda da oynadıktan sonra 1902’de Stockport County’de futbolu bıraktı. Futbolu bıraktıktan sonra Yorkshire’de bir kömür ocağında nakliye işi buldu ve orada çalışmaya başladı.
Wharton futbolu bıraktıktan sonra da kriket oynamaya ve koşmaya devam etti. Yıllar sonra futbola yaptığı katkılardan dolayı onore edilen futbol (spor) tarihindeki bu önemli kişilik 2003’de English Football Hall of Fame’e seçildi. 2012’de FIFA tarafından bir heykelcik ile onore edilen Arthur Wharton için 2014’de ise St George’s Park National Football Centre’a da onuruna bir heykel konuldu. Bütün bunların olmasında bir siyah olarak beyazların dünyasında kendisine ve ardından gelenlere açtığı yol büyük etkendi. Bunun için aktif olarak mücadele etmiş bir insandı.
***
3.NED DOIG (SUNDERLAND)
The Football League tarihinde en son 1891-92 sezonundan ve Sunderland’in şampiyonluğundan bahsetmiştim. Sırada o şampiyonlukta kalede olan John Edward (Ned) Doig var. 1866’da İskoçya’da Arbroath’da dünyaya geldi ve kariyerine yerel kulüp Saint Helena’da başladı. 1885 yılında Arbroath F.C.’nin rezerv takımının bir karşılaşmasını seyirci olarak gitti. Takımın kalecisi o karşılaşmaya gelmemişti ve kalabalıktan birisi onun kaleci olduğunu biliyordu; “Let Doig play!” yani “Bırakın Doig oynasın!” diye bağırdı. Bunun üzerine kaleye geçen Ned Doig, sonrasında yaklaşık iki sezon rezerv takımda oynadı. Daha sonra da A takıma geçti. İki sezonda da iki kez milli takımda oynadı ki kulübün ilk milli futbolcusu olmuştu.
1889’da Ned Doig’in İngiltere macerası başladı ve Blackburn Rovers ile sözleşme imzaladı, ancak ilk karşılaşmadan sonra Lancashire kulübü ile anlaşmazlık yaşadı ve İskoçya’ya eski kulübüne döndü. 1890’da bu sefer Sunderland formasıyla İngiltere’ye geri döndü, ancak hala Blackburn ile sözleşmeli görünüyordu. Sunderland onu oynatmakta ısrar etti ve iki puan ceza aldılar. Tam 14 yıl kalesini koruduğu Sunderland ile 4 şampiyonluk yaşayan Ned Doig 4 kez daha İskoçya milli takım kalesini korudu ki bunlardan ilkinde Celtic Park’da İngiltere’yi 2-1 yenmişlerdi.
1904 yılında Liverpool ile sözleşme imzaladı ve o sezon ikinci ligde şampiyonluk elde ettiler. Ertesi sezon artık 39 yaşında olan Ned Doig yerini gelecekte İngilizlerin yıldızı olacak Sam Hardy’ye kaptırmaya başlamıştı; ancak 1908 yılına kadar Liverpool kadrosunda olmaya devam etti. Sonra da Ned Doig futbol oynamayı bırakmadı ve Lancashire League’de yer alan amatör St. Helens Recreationals’de oynayarak 44 yaşında sahalara veda etti.
Son derece başarılı bir Sunderland kadrosunun yıllarca güven veren kalecisi olmayı başaran Ned Doig kasketiyle bilinirdi ki bunu kel olduğu için kullandığını ifade etmişti. Henüz 53 yaşındayken İspanyol gribi salgınından hayata gözlerini yuman efsane kaleci Liverpool’da toprağa verilirken gerçekten neredeyse hayatını futbol sahalarında geçirmişti.
***
4.BILLY MOON (CORINTHIAN FC)
Britanya Futbol Tarihi’nde aykırı bir kulüp olarak yer alan Corinthian FC’nin hikayesine devam edeceğiz. Bugün de sıra bu kulübün ilk kalecilerinden birisi olan Billy Moon’da…
1868 yılında Londra’da dünyaya gelen William Robert Moon, Corinthian FC yanı sıra yine bir Londra kulübü olan Old Westministers’da da forma giydi. Sadece özel karşılaşmalar yapan Corinthian FC’nin oyuncularına başka kulüplerde de oynama fırsatı verdiğini hatırlayalım.
O zamanlar başka milli takım olmaması itibariyle sadece İskoçya, İrlanda ve Galler ile karşılaşan İngiltere’nin oyuncularının büyük kısmı Corinthian FC’den seçilmeye başlanmıştı. Liglerde ve kupalarda yer almayan, bunu reddeden bu ilginç kulüp Londra ve çevresinin en iyi amatör oyuncularını bünyesinde bulunduruyordu, bu oyuncular genelde aynı zamanda üniversitede öğrenim görüyorlardı. Billy Moon da böyle bir oyuncuydu ve 5-1 kazandıkları Galler karşılaşmasında ilk kez milli takım kalesine geçtiğinde henüz 20 yaşını doldurmamıştı. Moon’un yanı sıra Corinthian FC’den Tinsley Lindley, Frank Saunders, Cecil Holden-White ve Frederick Dewhurst de sahadaydı.
Uzun süre İngiltere milli takımında oynayan en genç kaleci rekorunu elinde bulunduracak olan Moon’un rekorunun kırılması için 2012 yılı beklendi ve Birmingham City kalecisi Jack Butland, 64 günle rekoru ele geçirdi. 7 kez milli takım formasını giyen, kaptanlık yapan ve komple bir sporcu olan Billy Moon aynı zamanda Middlesex’de birinci sınıf bir kriket oyuncusuydu.
Fotoğraf Moon’un son milli karşılaşması olan 1891 yılındaki 2-0 kazandıkları İskoçya karşılaşmasından… Moon o gün kaptandı ve oturanlarda ortada yer alıyor. İngiltere milli takımına oyuncu veren diğer kulüpler Everton FC ve Preston North End olurken İskoçya’da ağırlık Heart of Midlothian FC ve Queens Park FC’deydi. Bu kulüplere ara ara değiniyoruz.
***
5. JACK ROBINSON (DERBY COUNTY, SOUTHAMPTON)
Dünya futbolunun tarihçesinde 1900’lere yaklaştık. Futbolu hem kendi ülkelerinde hem dünyada ilk oynayanlar Britanyalılar. Tarihçe ve hikayelerden anlaşıldığı üzere sadece ilk olarak oynanmasını sağlamadılar daha sonra birçok etkileri de oldu. 1800’lerin sonlarında organizasyonlardan bahsederken o dönemin ön plana çıkan kalecilerinden de bahsediyoruz. Sırada Jack Robinson var.
1870 yılında futbolun beşiği sayılabilecek kentlerden birisi olan Derby’de dünyaya geldi. İlk olarak kısa ömürleri olan Derby St Neots ve Derby Midland kulüplerinde forma giydi. 1888 yılında 1884 kuruluşlu olan Lincoln City’ye transfer oldu. Kulübüyle Midland Football Legue’de oynadıktan sonra 1891’de doğduğu şehre ve ünlü Derby County’ye döndü. Burada 6 sezon geçirdi ve daha sonra 1896’da yeni kurulmuş olan New Brighton Tower’da bir sezon geçirip yine efsane olacağı Southampton’a transfer olarak orada da Southern League’de 5 sezon geçirdi. Southern League kulüpleri Plymouth Argyle, Exeter City, Milwall ve Stoke gibi tecrübelerle tam 42 yaşına kadar kalecilik yaptı. O dönemler için önemli bir performans ki birçok insanın 42 yaşını göremediğini düşünürsek…
Daha önce bahsettiğim Corinthians kalecisi William Robert Moon ve Jack Robinson Avrupalı kalecileri teknikleri ile etkilemiş kalecilerdi. Robinson, Southampton ile Orta Avrupa turuna çıkmıştı. Viyana’da kent karmasını 6-0 yenerlerken karşılaşmayı izleyen ilerideki “Wunderteam” Avusturya milli takımının hocası olacak Hugo Meisl da oradaydı. 1930’lara milli takım hocası iken 1899’daki o karşılaşmadan bahseden Meisl, “Robinson’la ilk kez yere yakın ama havadan giden toplara uçarak kurtarış yapıldığını görmüştük. Bugüne kadar da o kurtarış şekli Robinsonade olarak anıldı” demişti.
Derby Baseball Club ile bir süre National League’de beyzbol da oynayan Robinson, özellikle Southampton döneminde 11 kez de İngiltere milli takım kalesini korudu.
***
6. HARRY RENNIE (HEARTS, HIBERNIAN)
Dünya futbolunun tarihçesine devam ediyoruz. Britanya yanı sıra Dünya liglerinde 1900’e geldik, ülkemizde de 1910’lara. Blogda bu hikayelerin hepsini bulabilirsiniz.
Futbolu hem kendi ülkelerinde hem dünyada ilk oynayanlar Britanyalılar. Tarihçe ve hikayelerden anlaşıldığı üzere sadece ilk olarak oynanmasını sağlamadılar daha sonra birçok etkileri de oldu. Futbolun tarihçesinden bahsederken o dönemin ön plana çıkan kalecilerinden de bahsediyoruz. Sırada Harry Rennie var.
İskoç kaleci 1873 Greenock doğumlu. Division 2 (2.Lig)’de Morton’da orta sahada oynarken ilk kez 23 yaşında kaleye geçti. Bu dakikadan sonra kaleciliğe bazı yenilikler getirdi. Mesela ceza sahasında kaleyi terk edip açı daraltmak ya da forvet oyuncularını bakış ve vücut diliyle bozmaya çalışmak gibi. Bu yenilikler ile kısa sürede kendini gösterdi ve 1898 yılında Heart of Midlothian 50 pound karşılığında sözleşme imzaladı. Burada iki sezon oynadı ve ikincilik ile dördüncülük elde ettiler. Daha sonra Celtic’e transfer olacakken bu, son anda bozuldu ve Rennie de Hearts’ın ezeli rakibi Hibernian’a geçti.
1908’e kadar 8 sezon oynadığı kulübünde bir kahraman haline gelirken bu dönemde hem 13 kez İskoçya milli takım ve 7 kez İskoçya lig karması formasını giyerken İskoçya ligini, kupasını da kazandılar. 19058’de Rangers’a transfer olduktan sonra 1912’de futbola başladığı yer olan Morton’da yaklaşık 40 yaşında futbolu bıraktı.
Görselde ön sırada en sağda oturan Rennie’ye İskoç kalecilerin prensi denmekte. Britanyalı kalecilerde devam edeceğiz ve yakında ilk eldiven kullanan kaleci 😊
***
7. WILLIAM “FATTY” FOULKE (SHEFFIELD UNITED)
William Henry “Fatty” Foulke, 1874 yılında İngiltere’de Dawley, Shropshire’da dünyaya geldi. Spora kriketle başlarken iri cüssesinin etkisiyle 20 yaşında etkisiyle Sheffield United kalesine geçti. Dönemin en iyi takımlarından birisi olan S.United ile ligde 1898’de şampiyonluk, 1897 ve 1900’da ikincilik, FA Cup’da ise 1899 ve 1902’de şampiyonluk ve 1901’de ikincilik elde etti. 11 yılı ve 300 karşılaşma sonunda bir sezon Chelsea’ye transfer oldu. O dönem yeni kurulan Chelsea kulübüne transfer olan Foulke bir yıl sonra kuzeyde kalan ailesinin özlemi nedeniyle takımdan ayrılsa da burada da iz bıraktı. Chelsea’nin uyanık yöneticileri, kalenin arkasına küçük çocuklar koyuyordu ki, Foulke’un boyu ve cüssesi tribünlerin dikkatini daha çok çeksin. Hikaye o ki, top toplayıcı çocuklar da böyle sahalara girmiş olur. Bir sezon da Bradford City’de oynadıktan sonra futbolu bıraktı.
1.93 boyunda olan Foulke’nin, kariyerinin sonlarına doğru 152 kiloya kadar çıkmıştı ve bir oturuşta bütün takım kadar yemek yemekteydi. Hakkında çok fazla efsane olmakla birlikte bunlardan bir tanesi de kendisinden kaçan hakemin saklandığı dolap kapısını sökmesiydi. Bir Southampton karşılalmasında son dakika golü yenilmesi sonrası hakemin koşarak peşine düşmüştü.
Boyuna göre çevik olarak bilinen kaleci ayakla yaptığı kurtarışlar ile ünlüydü ve cüssesinin de etkisiyle sahada oldukça ürkütücüydü. Foulke’tan “Dağ gibi büyük, kedi gibi atik” diye bahsedilmekteydi. Derby County’e karşı bir karşılaşmada, topu hedef aldığı yumruğu İngiltere Milli Takımı’nın forveti olan John Goodall’a isabet etmişti.
Bir gerçekliği tartışmalı hikayeye göre, Chelsea’nin uyanık yöneticileri, kalenin arkasına küçük çocuklar koyuyordu ki, Foulke’un boyu ve cüssesi tribünlerin dikkatini daha çok çeksin. Hikaye o ki, top toplayıcı çocuklar da böyle sahalara girmiş olur.
Woolwich Arsenal kalecisi James Ashcroft, Foulke için “Bir kaleci şişman olmamalı ancak Foluke bir istisnaydı. O cüssesine rağmen dönemin en çevik ve reaksiyonları en kuvvetli sporcularından birisiydi” demişti.
Şişman Foulke futboldan ayrıldıktan sonra sirozdan hayatını kaybedene dek Sheffield’da yaşadı. Bir birahane işletti ve özel dikim takım elbiselerle kentte boy gösterdi. 42 yaşında Sheffield’da hayata gözlerini yumdu.
